C’est en juillet 1107 que Guillaume IX, duc d’Aquitaine, comte de Poitou et seigneur de Talmont autorise les moines bénédictins menés par un certain Foucher à s’installer dans la vaste forêt d’Orbestier « silva Orbisterii » ou « Orbisterri foresta »
L’abbaye est dédiée à Saint Jean Baptiste et Saint Marie et prend le nom d’Orbestier, (orbis terminus », qui signifie le « bout du monde », le domaine concédé s’étend sur plus de 800 hectares limités à l’est par le ruisseau de Tanchet et à l’ouest par le ruisseau de Coyala. Tout au long des XIIe et XIIIe siècles, l’abbaye est à son apogée, tant sur le plan temporel que spirituel. Outre le domaine concédé par Guillaume IX, les moines acquièrent tout un ensemble de biens composé de prieurés, moulins, vignes, marais salants acquis successivement par dons ou par legs.
In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Notum sit omnibus fidelibus tam presentibus quam futuris presens scriptum inspecturis quod ego Guillelmus, dux Acquitanorum et comes Pictavensium dominusque Thalemundi, dedi et concessi Deo et Fucherio servo Christi, relinquenti seculum et eidem Christo adherenti indigentique tunc cella oracionis, et successoribus suis locum Orbisterii, qui desertus erat, ad edificandum locum oracionis et agende penitencie et ad faciendam abbbaciam, ob parentum meorum et omnium fidelium absotucionem et pro obtinenda regni nostri pace et pro filii mei incolumitate et pace ac eciam pro salute, et omnia que dicto loco Orbisterii pertinent, quibuscumque et ubicumque sint in dominio meo de Thallernundo, tam in terris cultis et incultis, pratis, vineis, nemoribus, silvis, aquis quam in domibus et possessionibus quibuscumque, a torrente Illicum usque ad torrentem qui defluit per prata Ogerii, et tocius torrentis illius disgressus, hinc et inde, usque ad recessum maris et a pratis Ogerii usque ad Quercum Croulx, et totas landas maritimas usque ad Quercum Croulx et a Quercu Croulx usque ad pratum Asselini, et medietatem prati Asselini sicut dividitur certis metis, et a prato Asselini usque ad exitum foreste mee de Orbisterio et usque ad viam que ducit viatores qui de portu Olone ambulant apud Thallemundum, et a via que ducit viatores de portu Olone apud Thallemundum usque ad torrentem Illicum qui defluit per gulam de Doetis in mare et usque ad recessum maris, hinc et inde, et omne nemus quod includitur infra metas superius nominatas, ad faciendam suam plenariam votuntatem.
Item, volo et concedo quod dictus Fulcherius et successores ejusdem possint predictum nemus colligere, vendere vel devastare facere et eam traddere quibuscumque colonis ad colendum et quociescumque et ad quantoscumque colonos viderint expedire.
Et si ita sit quod predicti coloni ibi edificent domos pro habitando, volo et concedo quod in predictis locis, nemoribus, metis nullus presumat decimam habere sive aliud jus imponere vel inferre, et quod eciam prefati coloni sint liberi et immunes ab omnibus costumis, decimis et serviciis, tam in suis personis quam in frugibus vel eciam in animalibus, preter illa que a dictis Fulcherio successorihusque suis exhibeantur.
Item, do et concedo supradicto Fulcherio successoribusque suis quemdam feodum meum proprium, situm inter Stum Benedictum de Angliis et Cursonium, in pratis, terris cultis et incultis ac in vineis, cum omni jure, dominio et districtu, et medietatem cujusdam alterius feodi, siti in eisdem circumstanciis, vulgafiter appellati Feodus Chabotz, qui feodus Chabotz sub me Guillelmo predicto ab antiquo tenetur integre cum omnibus pertinenciis suis, et sub precepte meo et licencia semper colliguntur ejusdem feodi fructus, cum omni dominio et districtu : et hujus modi dominio volo et precipio quod dictus Fulcherius et ejusdem successores in dicto feodo perfruantur. Item do et concedo eisdem Fulcherio et successoribus suis villam meam de la Biretere cum pertinenciis suis et cum omni jure, dominio et districtu; et volo quod omnes homines habitantes et habitaturi in dicta villa vel in ejus pertinenciis postquam per annum et diem ibidem permanserint, possint deinde habitare ubicumque voluerint per totum territorium meum de Calma, et sint immunes et liberi ab omnibus costumis et taleis et serviciis, prêter, illa que a dicto Futcherio successoribusque suis exhibeantur.
Item, dono et concedo eisdem Futcherio successoribusque suis usagium plenarium et eciam liberum per totam forestam meam de Orbisterio, ad quocumque opus voluerint faciendum et ubicumque voluerint ad opus eorumdem deportare per totum territorium Thalemondi, ad quelibet edificia facienda, reedificanda, construenda vel recuperanda, sine defensione aliqua quam in predicto usagio ego Guillelmus predictus vel heredes sive successores vel baillivi sive forestarii mei vel successores eorumdem possimus imponere vel inferre, et pascua plenaria et libera ad omnia animalia predictorum Futcherii et successorum suorum et meditariorum eorumdem, si quos habuerint, nutrienda vel eciam depascenda, cujuscumque sint generis, sive sint predictis Fulcherio et successoribus suis propria animalia sive meditariis suis porcionaria, et lecterias ad opus eorumdem animalium per totam forestam meam Orbisterii.
Item, volo et concedo quod dicti meditarii, si aliqui sint, habeant usagium per totam forestam predictam de Orbisterio ad sua edilicia facienda, ad quadrigas et carrugas et alias circumstancias ad opus culture necessarias, et calefagium plenarium de feodo forestarii et de branda.
Item, do et concedo predicto Futcherio successoribusque suis terras meas quas habebam in parrochia Ste Vincenctii super.
Grahon, sitas in Podio de Calma,.cum omni jure, dominio et districtu. Et ad hec universa et singula dicte abbacie et Fulcherio successoribusque suis perpetuo prosequenda et integranda ac fideliter observanda, obligo me et mea et terram meam et heredes meos et successores présentes et futuros.
Et, ne dictus Fulcherius et successores ejusdem in futuris temporibus a meis successoribus super donis et largicionibus eidem Fulcherio et successoribus suis a me factis ab aliquo perturbentur, volo et concedo quod predicta dona et largiciones a me facte sint in manu et custodia domini regis Francie et domini episcopi Pictavensis qui pro tempore erunt.
Et hec omnia dedi ego Guillelmus predictus, domino Gosselino de Leziaco présente et ipso ex sua parte dante, qui tunc sub me et mecum hujus provincie particeps erat.
Et, ne predictis donis dicta abbacia et Fulcherius successoresque ejusdem a meis beredibus et successoribus valeant defraudari, de jurisperitorum consilio huic chartute sigillum meum apposui, in testimonium veritatis, heredibus successoribusque meis imponendo silencium sempiternum. Hiis autem donis presentes fuerunt pretatus Gosselinus, Gillebertus de Voluyre, Guillelmus de Aspero-Monte, Girardus Dabyre et alii quamplures quorum nomina recensere longum est.
Datum et actum publice, anno ab Incarnacione Domini millesimo VIL mense Julii.
(Cartulaire, n° 53, vidimus donné le 3 septembre 1398 par Jean Champaigno, notaire des cours de Poitou, et n 386, vidimus donné le 7 mai 1431 par Guillaume Le Blanc, notaire de la châtellenie d'Olonne.)
L’acte de fondation fut approuvé par son vassal, Goscelin de Lezay, coseigneur de Talmont, Gilbert de Velluire, Guillaume Apremont
GUILLAUME LE CHAUVE (1020-1049) On se le rappelle, le premier seigneur de Talmont fut installé " dans son honneur (1) " par le comte de Poitou, vers l'an 1020. Il avait nom Guillaume, comme son suzerain, et fut surnommé le Chauve, sans doute pour de bonnes raisons, connues de son temps et supposées du nôtre.