1172-1173-1182. — Chinon Henri II, roi d’Angleterre fait Concession à l'abbaye de Marmoutier du manoir de Torverton et de l'église de Cosham.
1171-1178-1182. — Chinon Henri II fait donation à l'abbaye de Fontevrault de cent livres de rente pour le service de la cuisine, à prendre sur les revenus d'Angers et de Loudun.
A. Original perdu.
B. Vidimus de 1314; Archives nationales, J 184, Fontevrault, n 4-
a. Extrait : Teulet, Layettes du Trésor des Chartes, t. F, p. 151, n 356, d'après B.
Souscription de Gautier de Coutances, archidiacre d'Oxford, élu évêque de Lincoln le 8 mai 1183. La pièce pourrait, à la rigueur, être des premiers mois de 1183.
Henri II a été à Chinon, peut-être à la fin d'avril 1180 (Eyton, p. 232), et certainement à Pâque 5 avril 1181 (Eyton, p. 239)
H., Deii gratia rex Anglorum, et dux Normannorum et Aquitanorum, et comes Andegavoruù, archiepiscopis, episcopie, abbatibus, comitibus, baronibus, justiciis, vicevomitibus, senescallis, prepositis et omnibus ministris et fidelibus suis, salutem.
Sciatis me, pro anima patris mei et matris mee et mea et antecessorum meorum, concessisse et dedisse Deo et sancte Marie et sanctimonialibus monasterii Fontis Ebraudi centum libras Andegavensis monete in liberam et perpetuam elemosinam Annuatim habendas, nominatim ad opus coquine et singulis annis persolvendas de reddilu meo Andegavis et Loudimi, videlicet quinquaginta libras de prepositura Andegavis et quinquaginta de prepositura Louduni.
Quare volo et firmiter precipio quod monasterium Fontis Ebraudi et sanctimoniales in eo Deo servientes illas centum libras habeant annuatim ad opus coquine sue et eis persolvantur sine dilacione eisdem terminis quibus alii redditus mei michi persolvuntur de predictis preposituris.
Testibus : magistro Waltero de Constanciis archidiacono Oxeneforde, Willermo Painel archidiacono Abrincensi, Stephano de Turonis senescallo Andegavie, Petro Filio Guidonis, Josberto de Pressigneio, Willermo de Vou.
Apud Chynonum.
1172-1173-1182. — Chinon Henri II, roi d’Angleterre fait Concession à l'abbaye de Marmoutier du manoir de Torverton et de l'église de Cosham.
A . Original perdu.
B. Inspeximus dans une lettre de Henri III du 20 avril 1237; Archives d'Indre-et-Loire, fonds de Marmoutiers.
a. Monasticon Anglicanum, t. VI, vol. II, p. 1097.
Eyton, p. 239.
Pour la date, voir la note chronologique de la pièce précédente.
Henri II roi d'Angleterre fait Concession à l'abbaye de Marmoutier du manoir de Torverton au diocèse d'Oxford, et du droit de patronage de l'église de ce lieu.
L'an 1272. Etienne fit venir à Marmoutier l'abbé de Cormery, lequel après avoir fait jurer l'abbé et les religieux qui avaient été en Angleterre et y avaient pris connaissance de l'état de ce manoir, de sa valeur et des avantages qui pouvaient revenir au monastère de son aliénation, après avoir tout examiné, leur permit de le vendre pour en acheter d'autres biens plus à leur bienséance.
Après cette permission, Etienne envoya en Angleterre les prieurs de Mortain et de Notre-Dame-des-Champs, lesquels en son nom et au nom de tous les religieux de Marmoutier vendirent ce manoir au seigneur. Jean Wiger pour la somme de trois cent quatre-vingt-douze marcs d'argent sterling au mois de février l'an 1272, ou, selon ceux qui commençaient l'année au mois de janvier, 1273, et promirent d'employer cette somme à l'achat d'un fonds meilleur et plus commode au monastère. Etienne fit encore d'autres échanges avec Jean, seigneur de Chaumont, l'an 1274, en vertu du même rescrit ; nous n'en faisons point ici le détail, qui ne peut être qu'ennuyeux aux lecteurs.
Henricus, Dei gratia rex Anglorum, et dux Normannorum et Aquitanorum, et comes Andegavorum , archiepiscopis, episcopis, abbatibus, comitibus, baronibus, justiciis, vicecomitibus et omnibus ministris et fidelibus suis, salutem.
Sciatis me concessisse et hac presenti carta mea confirmasse Deo et monasterio Sancti Martini de Majori Monasterio et monachis ibidem Deo servientibus manerium deTorverton, et ecclesiam ejusdem manerii cum omnibus pertinentiis suis.
Et ideo volo et firmiter precipio quod predicti monachi predictum manerium, sicut Exa dividit, habeant et teneant intègre, bene et in pace, libère et quiète et honorifice cum omnibus libertatibus et liberis consuetudinibus que ad manerium illud pertinent.
Preterea concedo predicto monasterio Sancti Martini de Majori Monasterio et monachis ecclesiam de Cosham, cum omnibus que ad illam pertinent ecclesiam, tam in terris quam in decimis et hominibus et in omnibus aliis rébus, et omnem decimam hominum meorum de Cosham , et decimam garbam totius messis mee de Cosham., ita quod décima accipiatur ad hostium grangie mee, et ibi monachis vel eorum servientibus liberaliter detur.
Concedo etiam eis, de me et de hominibus meis de Cosham. , decimam lanarum et caseorum et agnorum et vitulorum et porcorum et pullorum et omnium rerum quarum décima datur, et bénigne eis et hominibus suis communitatem illius ville.
Iterum autem concedo quod predicti monachi habeant sexdecim boves et quinque vaccas et unum tamrum, in omnibus pasturis meis, ubicumque boves mei pergunt pascere.
Volo etiam et firmiter precipio quod ipsi monachi ecclesiam suam de Tonerton. cum manerio ad proprios usus habeant et teneant intègre, bene et in pace , libère et honorifice, et quiète ab omnibus serviciis et geldis et scotis et omnibus aliis querelis, et defendo ne aliquis cum eis hospicium capiat absque licentia monachorum.
Testibus : magistro Waltero de Constantiis Oxoniensi archidiacono, Willelmo Paynelli, Gervasio Paynelli, Ambrico archidiacono, Stephano de Turonis senescallo de Andegavia, Hugone Bardulfi dapifero, Galfrido Filio Pétri, Ernisio de Nevilia.
Apud Chynonem
Société archéologique de Touraine